Odpady a środowisko: badania i pomiary prowadzone na składowiskach odpadów mające na celu zabezpieczenie przed skażeniem

Odpady a środowisko: obowiązki składowisk odpadów

Składowiska odpadów, zarówno te funkcjonujące tj. posiadające kwatery w fazie eksploatacyjnej, ale także te zrekultywowane (faza poeksploatacyjna), są zobowiązane do prowadzenia tzw. monitoringu składowiska. Zakres monitoringu składowiska określony jest w posiadanych przez zarządzającego obiektem dokumentach, takich jak:

• decyzja na zamknięcie składowiska,
• instrukcja prowadzenia składowiska,
• pozwolenie zintegrowane.

Określają one zakres prowadzenia pomiarów i badań laboratoryjnych, mających na celu ochronę środowiska naturalnego przed niekorzystnym wpływem składowisk odpadów. Wszystkie wydane decyzje i dokumenty opierają się na podstawowym akcie prawnym jakim jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów (Dz. U. 2022 r. poz. 1902). Rozporządzenie to określa zarówno zakres badań i pomiarów, jak i częstotliwość ich prowadzenia.

Monitoring składowiska odpadów

Pierwszym etapem przed rozpoczęciem składowania odpadów jest ocena stanu wyjściowego. W tym celu wykonywany jest tzw. monitoring w fazie przedeksploatacyjnej (tj. okres poprzedzający uzyskanie pierwszej ostatecznej decyzji zatwierdzającej instrukcję prowadzenia składowiska odpadów), pozwalający na ustalenia tła (stanu wyjściowego przed składowaniem) i w przyszłości na weryfikację wpływu składowanych odpadów na środowisko.

Kolejnym etapem jest przeprowadzenie monitoringu składowiska w fazie eksploatacyjnej (tj. okres od dnia uzyskania pierwszej ostatecznej decyzji zatwierdzającej instrukcję prowadzenia składowiska), polegającego na wykonaniu poniższych badań i pomiarów:

1. Pomiar wielkości przepływu oraz badania składu wód powierzchniowych – jeśli występują one w bezpośrednim sąsiedztwie składowiska odpadów, to odbywa się on w co najmniej dwóch punktach: jeden w górnym biegu każdego cieku powyżej składowiska odpadów, a drugi w dolnym biegu poniżej składowiska odpadów. W decyzjach można spotkać również konieczność prowadzenia przez zarządzającego badań i pomiarów wody powierzchniowej w wodach stojących np. stawach położonych w bezpośrednim otoczeniu składowiska. Częstotliwość prowadzenia badań co 3 miesiące.
2. Pomiar objętości odcieków oraz badania składu wód odciekowych odbywa się w każdym miejscu ich gromadzenia, przed ich oczyszczeniem. Dodatkowo jeśli składowisko jest wyposażone w instalacje do oczyszczania wód odciekowych badania prowadzi się w każdym miejscu odprowadzania oczyszczonych odcieków, co ma na celu weryfikację procesów oczyszczania. Częstotliwość prowadzenia badań składu co 3 miesiące, natomiast jeśli chodzi o pomiar objętości to powinien on być wykonywany co miesiąc.
3. Pomiar poziomu wód podziemnych oraz badania składu wód podziemnych – ilość piezometrów (otworów), umożliwiających pobór wód podziemnych nie może być mniejsza niż 3 otwory dla każdego z poziomów wodnonośnych, przy czym jeden powinien znajdować się na dopływie wód podziemnych, a dwa na odpływie. Jeżeli pod składowiskiem znajduje się więcej warstw wodonośnych to konieczne jest prowadzenie badań do pierwszego użytkowego poziomu wodonośnego włącznie. Częstotliwość prowadzenia badań co 3 miesiące.
4. Emisja i skład gazu składowiskowego odbywa się w reprezentatywnych miejscach składowiska, w miejscach jego gromadzenia czy też przed wlotem do instalacji do jego obróbki. Zakres pomiarów obejmuje m.in. określenie stężenia oraz emisji takich gazów jak metan, dwutlenek węgla oraz tlen i jest prowadzony z częstotliwością co 1 miesiąc.
5. Sprawność systemu odprowadzania gazu składowiskowego powinna być wykonywana z częstotliwością co 12 miesięcy, zarówno dla fazy eksploatacyjnej, jak i poeksploatacyjnej.
6. Kontrola osiadania powierzchni składowiska polegająca zgodnie z zapisami ww. rozporządzenia na ocenie stateczności zboczy metodami geotechnicznym oraz na ocenie przebiegu osiadania powierzchni składowiska z wykorzystaniem ustalonych reperów metodami geodezyjnymi, powinna być prowadzona z częstotliwością co 12 miesięcy.
7. Określenie struktury i składu odpadów poprzez określenie struktury składowanych odpadów (składu odpadów) oraz powierzchni i objętości składowanych odpadów – dotyczy tylko kwater w fazie eksploatacyjnej, częstotliwość co 12 miesięcy.
8. Pomiar wielkości opadów atmosferycznych w ujęciu dobowym prowadzonym na terenie składowiska lub ze wskazanej stacji meteorologicznej reprezentatywnej dla lokalizacji składowiska w zależności od zapisów w posiadanych decyzjach.

Badania wód odciekowych, powierzchniowych oraz podziemnych, o których mowa powyżej, dla składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne przyjmujących odpady komunalne lub pochodzące z ich przetwarzania, powinno obejmować badanie takich parametrów, jak:

• odczyn,
• przewodność elektrolityczna właściwa,
• ogólny węgiel organiczny,
• miedź,
• cynk,
• ołów,
• kadm,
• chrom (VI),
• rtęć,
• WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne).

W momencie, w którym składowisko przechodzi w fazę poeksploatacyjną (okres 30 lat liczony od dnia zakończenia rekultywacji składowiska odpadów), monitoring składowiska jest kontynuowany z określoną w ww. rozporządzeniu częstotliwością. Jednak, jeśli wyniki jego prowadzenia przez okres 5 lat od dnia zamknięcia (dnia zakończenia rekultywacji składowiska) wskazują, że skład odpadów nie jest szkodliwy dla środowiska, właściwy organ może zmniejszyć zakres i częstotliwość badań. Nie mogą one być jednak przeprowadzane rzadziej niż raz na dwa lata, a dla przewodności elektrolitycznej właściwej nie rzadziej niż raz na rok.

Wysypiska śmieci, a zagrożenia dla środowiska: odpowiedzialność ludzka w zarządzaniu odpadami

Największe zagrożenie zanieczyszczenia środowiska spowodowane jest nielegalnymi składowiskami odpadów, nad którymi nie ma kontroli. Zarządzanie odpadami w sposób odpowiedzialny i zgodny z prawem pozwala na systematyczną kontrolę stanu jakości środowiska, co znacznie ogranicza możliwość jego zanieczyszczenia. 

SGS Polska Sp. z o.o. jako laboratorium badawcze prowadzi komplet badań i pomiarów niezbędnych do prowadzenia monitoringu składowiska, jak również badania samych odpadów oraz wód podziemnych i gleby z terenów zanieczyszczonych gdzie niezbędne jest sporządzenie oceny środowiska gruntowo-wodnego.

Piotr Kołodziejski, specjalista branży Industries & Environment w SGS Polska

 

Bibliografia

1. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia  2013 r. w sprawie składowisk odpadów (Dz. U. 2022 r. poz. 1902)
2. Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r o odpadach