Miarkowanie kary umownej - jak się do tego zabrać i kiedy?

Kiedy trzeba miarkować karę umowną?

Do miarkowania kar dochodzi wtedy, gdy okazuje się, że kary umowne są zbyt wygórowane, a wykonawca jest w stanie wykazać (ciężar dowodu spoczywa na wykonawcy - art. 471 Kodeksu Cywilnego), że wykonał umowę w dużej części lub że nie istnieje związek przyczynowo-skutkowy między jego działaniem a przesłanką naliczenia kary umownej. Innymi słowy, nie doszło do nienależytego wykonania zamówienia i zastosowanie kary umownej jest uzasadnione.

Jak najlepiej miarkować karę umowną?

Choć co do zasady miarkowanie kar umownych powinno być wyjątkiem i zleceniodawca powinien takich sytuacji unikać, zdarza się, że sądy lub sam zamawiający w trybie mediacji z wykonawcą obniżają, czyli miarkują wartość naliczonych kar. Zawarcie korzystnej dla zamawiającego ugody z wykonawcą (pozasądowe rozwiązanie sporu) jest często rozwiązaniem najwłaściwszym z punktu widzenia zasad gospodarowania środkami publicznymi, czyli najkorzystniejszym dla zamawiającego, a jednocześnie najszybszym.

Jak już wspomniano powyżej, zamawiający może samodzielnie, w drodze ugody, miarkować karę, określając, w jakiej wysokości obowiązuje. Zgodnie bowiem z orzeczeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 maja 2021 roku (I GSK 1785/18) ugoda pomiędzy zamawiającym a wykonawcą, w wyniku której dochodzi do miarkowania kar umownych, nie stanowi zmiany umowy zawartej w reżimie prawa zamówień publicznych i nie jest sprzeczna z art. 144 ust.1 Prawa zamówień publicznych. Nie dochodzi bowiem do istotnej zmiany postanowień umowy, gdyż zawarcie ugody na skutek żądania zmniejszenia kary umownej nie narusza zasady uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców. Każdy wykonawca bowiem, jeżeli znalazłby się w takiej samej sytuacji faktycznej, byłby uprawniony do skierowania żądania zmniejszenia kary wobec zamawiającego na podstawie art. 484 § 2 k.c.

W tym miejscu przypomnieć należy, że w obecnym stanie prawnym do zawarcia ugody przez jednostkę sektora finansów publicznych, w tym w przedmiocie wysokości kary umownej, konieczne jest spełnienie przesłanek, o których mowa w art. 54a ustawy o finansach publicznych.

Rodzaj szkody i funkcja kary umownej

Dlatego tak ważne jest, aby zamawiający już na wstępie, czyli podczas przygotowywania przyszłej umowy z wykonawcą, uregulował wysokość odszkodowania poprzez szczegółowe i przemyślane określenie celu i funkcji kary umownej. Chodzi tu głównie o kary za zwłokę w wykonaniu zamówienia i karę za odstąpienie od umowy, których waga powinna być dostosowana do aktualnych realiów przedmiotu zamówienia. Dokładniejsze wytyczne w sprawie formułowania kar i zabezpieczenia karą umowną można znaleźć w rekomendacjach Prokuratorii Generalnej.

Może być bowiem tak, że szkoda jako taka nie powstaje u zamawiającego lub też powstaje z innych powodów niż nienależyte wykonanie umowy i wiąże się ze szkodą w wymiarze społecznym (np. odstąpienie lub zwłoka w wykonaniu umowy może prowadzić do naruszenia bezpieczeństwa obywateli).

Znajduje to potwierdzenie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2003 r., sygn. III CZP 61/03, który mówi, że kara należy się niezależnie od wysokości szkody, ale również wtedy, gdy tej szkody nie ma.

Jako SGS Polska posiadamy rozległe doświadczenie w realizacji usług Inżyniera Kontraktu dla tematów infrastrukturalnych (drogi, tramwaje, gazociągi, itp.), w tym także w miarkowaniu kar umownych przez sądy. Zapraszamy do kontaktu z naszymi ekspertami. Poznaj nasze usługi dla branży budowlanej: https://www.sgs.com/pl-pl/nasze-uslugi/industries-and-environment/budynki-i-infrastruktura

Katarzyna Gajewska-Bednarczyk, ekspertka branży Industries & Environment (I&E) w SGS Polska

Bibliografia

1. Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej: https://www.gov.pl/web/prokuratoria/rekomendacje-i-wzory-postanowien-umow2

O SGS

Jesteśmy SGS – światowym liderem w dziedzinie badań, inspekcji i certyfikacji. Jesteśmy uznawani za globalny punkt odniesienia w zakresie zrównoważonego rozwoju, jakości oraz rzetelności. Naszych 99 600 pracowników obsługuje sieć 2 600 biur i laboratoriów na całym świecie.