Czym jest Clostridium perfringens i jaką funkcję pełnią spory?
Jedną z groźniejszych bakterii, które mogą trafić do wody pitnej jest z całą pewnością laseczka zgorzeli gazowej clostridium perfringens (C. perfringens). Jest to bakteria beztlenowa, tworząca część zarówno ludzkiej, jak i zwierzęcej flory jelitowej. Źródłem C. perfringens w środowisku jest kał zwierząt, a jej ilość zależy od regionu geograficznego, pory roku, gatunku, odcinka przewodu pokarmowego i dostępności składników odżywczych.
Bakterie te produkują szereg toksyn i enzymów odpowiedzialnych za patogenezę, tzn. za powstawanie oraz rozwój choroby u człowieka. Dodatkowo są one zdolne do wytwarzania spor, czyli formy przetrwalnikowej, która jest odporna na działanie środowiska. Przetrwalniki wytrzymują ogrzewanie nawet przez 1,5 godziny w 100 °C. Szczególnie niebezpieczne jest użycie skażonej wody do przygotowania potraw. Według aktualnego rozporządzenia bakterie te nie mogą być obecne w badanej wodzie. Regularne badania i analiza mikrobiologiczna pod kątem obecności C. perfringens w wodzie jest z tego powodu bardzo istotna. Dotyczy to przede wszystkim prywatnych, płytkich ujęć oraz wody wykorzystywanej w gastronomii i w przemyśle (przede wszystkim spożywczym, kosmetycznym i chemicznym).
O czym świadczy obecność C. perfringens w wodzie?
Wykrycie obecności C. perfringens jest bezpośrednim znacznikiem zanieczyszczenia fekaliami wód i gleb. Z uwagi na tendencje do długiego przeżywania i gromadzenia się, bakterie z rodzaju Clostridium można wykrywać długo po fakcie zanieczyszczenia oraz daleko od miejsca jego wystąpienia.
Zanieczyszczenie wody do picia opisanymi bakteriami stanowi zagrożenie dla zdrowia konsumentów i wywołuje uciążliwe zatrucia pokarmowe, spowodowane głównie enterotoksyną wytwarzaną przez bakterie (bakteria sama w sobie nie infekuje zdrowych komórek). Zatrucia te wiążą się z bólami brzucha oraz ostrą biegunką, która prowadzi do odwodnienia i utraty elektrolitów.
Grupę najbardziej narażoną na szkodliwe działanie bakterii stanowią dzieci, kobiety w ciąży, osoby starsze i osoby z pierwotnymi lub wtórnymi niedoborami odporności. W niektórych przypadkach zakażenie może doprowadzić do bardzo poważnej choroby – martwicy mięśni lub tkanek łącznych, w tym również do martwicowego zapalenia jelit. W efekcie tej choroby na skórze pojawiają się czarne, ropiejące rany, które w skrajnych przypadkach prowadzą nawet do śmierci (w wyniku toksemii lub wstrząsu).
Co jeszcze warto badać na obecność Clostridium prefingers?
Mikroorganizmy C. prefingers występują nie tylko w wodzie, ale również, między innymi, w kompoście oraz w odchodach wielu kręgowców i owadów. Czasem idealne środowisko do ich rozwoju tworzą osady denne i wilgotne gleby. W takich materiałach również można przeprowadzić badania na obecność C. perfringens.
Zachęcamy do wykonywania takich badań w laboratorium SGS. Dzięki nim można regularnie kontrolować stan zanieczyszczenia wody, mając pewność jej zdatności do picia. Oferujemy akredytowane metody badań na obecność C. perfringens z różnego rodzaju próbek środowiskowych.
Daria Chrobak, specjalistka branży Industries & Environment w SGS Polska
Literatura
Kozieł N. i wsp. Clostridium prefingers – znaczenie epidemiologiczne i diagnostyka zachorowań. Medycyna Weterynaryjna. 2019. Doi: dx.doi.org/10.21521/mw.6161
Eligia Szewczyk. Diagnostyka mikrobiologiczna. Warszawa. Wydawnictwo Naukowe PWN. 2005. ISBN 83-01-14473-4.
Instytut agronomiczny fertico. Badania mikrobiologiczne wody. Badania mikrobiologiczne wody - Fertico
