Badania wody na obecność bakterii Legionella w żłobkach, przedszkolach, szkołach i placówkach medycznych. Jak poważne jest zagrożenie?

Legionella – co to za bakteria?

Legionella to rodzaj bakterii Gram-ujemnych, które występują naturalnie w środowisku wodnym, zwłaszcza w ciepłych i stojących wodach. Zakażenia Legionellą powodują choroby, tzw. legionellozy, które mogą mieć postać płucną lub pozapłucną. Najbardziej narażone na zachorowanie są osoby z obniżoną odpornością, w tym seniorzy, palacze oraz pacjenci z przewlekłymi schorzeniami.

Legionelozowe zapalenie płuc (nazywane chorobą legionistów) to najpoważniejsza forma legionellozy, często o ciężkim przebiegu. Objawy zakażenia Legionellą w tym przypadku obejmują wysoką gorączkę, dreszcze, kaszel, bóle mięśni i głowy, a także problemy z oddychaniem. Choroba legionistów może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci.

Gorączka Pontiac to pozapłucna, łagodniejsza forma legionellozy, która przypomina grypę. Objawy to bóle głowy, gorączka, bóle mięśni, zmęczenie i kaszel. Gorączka Pontiac nie prowadzi do zapalenia płuc i zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni bez konieczności specjalistycznego leczenia.

Istnieją też inne pozapłucne postacie legionellozy, chociaż są mniej typowe, ale mogą być groźne, zwłaszcza dla osób z osłabionym układem odpornościowym. Można tu wymienić: zapalenie wsierdzia, zapalenie ran, zapalenia otrzewnej, infekcje układu moczowego oraz inne rzadkie formy infekcji.

Istnieje wiele gatunków Legionelli, jednak Legionella pneumophila jest uważana za najniebezpieczniejszą. Zakażenie bakterią Legionella pneumophila powoduje około 90% infekcji.

Legionella – źródła występowania i drogi zakażenia

Chociaż Legionella pneumophila powszechnie występuje w wodach powierzchniowych, to jednak największe zagrożenie wynika z jej obecności w sztucznych systemach wodnych - zwłaszcza gdy woda jest ciepła i stagnuje. Do zakażenia dochodzi najczęściej podczas korzystania z urządzeń wewnętrznej instalacji wodociągowej, które generują aerozol wodny, np. prysznice, wanny z hydromasażem, systemy klimatyzacyjne. Potencjalne zagrożenie stanowi również obecność Legionelli w wodzie z fontanny, nawilżaczach powietrza, wieżach chłodniczych i innych urządzeń rozpylających wodę.

Żeby doszło do infekcji, bakterie wraz drobnymi kropelkami wody muszą dostać się do płuc. Chociaż jest to stosunkowo rzadkie, w przypadku otwartych ran możliwe jest również zakażenie przez kontakt z zanieczyszczoną wodą. Nie dochodzi natomiast do transmisji drogą kropelkową (kaszel, kichanie) od osoby chorej.

Legionella w szpitalach i szkołach

Instytucje edukacyjne oraz obiekty opieki medycznej to zazwyczaj duże budynki mające rozbudowany system wodociągowy. Woda w szpitalach czy szkołach nie zawsze przepływa równomiernie przez wszystkie części sieci – niektóre obszary mogą być wykorzystywane rzadziej. Do stagnacji wody dochodzi również w okresach ograniczenia funkcjonowania placówek, np. podczas wakacji czy ferii zimowych.

W starszych budynkach systemy wodociągowe mogą nie spełniać współczesnych standardów, a korozja lub osadzający się biofilm zapewniają doskonałe warunki dla rozwoju mikroorganizmów.

Ze względu na dużą liczbę osób przebywających codziennie w placówkach edukacyjnych i medycznych, ryzyko zbiorowego zakażenia Legionellą pneumophila w przypadku jej występowania wzrasta. W jednostkach medycznych, gdzie panują szczególne wymogi sanitarno-epidemiologiczne, obecność bakterii Legionella może mieć bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia pacjentów.

Obowiązek badania na Legionellę – instalacje w szkołach i szpitalach

Skuteczna prewencja i kontrola ryzyka związanego z bakterią Legionella w wodzie opierają się na kilku kluczowych działaniach. Podstawą jest regularne monitorowanie jakości wody w instalacji wodociągowej, umożliwiające wykrycie obecności bakterii. Ważne jest także monitorowanie parametrów wody, w tym temperatury, aby utrzymać ją na poziomach niesprzyjających rozwojowi patogenu. Legionella pneumophila najbardziej korzystne do rozwoju warunki uzyskuje w wodzie o temperaturze 25-45⁰C. Temperatura powyżej 55°C dla ciepłej wody i poniżej 25°C dla zimnej – pomaga w zapobieganiu rozwojowi bakterii.

Bardzo istotne jest prawidłowe projektowanie instalacji, zapobiegające stagnacji wody oraz regularne czyszczenie zbiorników i urządzeń wodnych. W przypadku wykrycia bakterii istotne jest szybkie wdrożenie planów awaryjnych, w tym dezynfekcji (termicznej lub chemicznej) i poinformowanie użytkowników.

SGS Polska, jako lider badań wody w kraju, oferuje kompleksową analizę wody, w tym wykrywanie Legionelli w wodzie. Skontaktuj się z naszym zespołem specjalistów, aby uzyskać więcej informacji na temat oferowanych usług, m.in. w zakresie zwalczania Legionelli.

Aleksandra Jabłońska, ekspertka branży Industries & Environment w SGS Polska

Literatura

1. Kaiser K., Legionella w wewnętrznych i instalacjach wodociągowych, „Rynek instalacyjny” 2013, 1-2: 79-83.

2. Matejuk A., Posmyk U., Simon K., 2012. Występowanie pałeczek Legioenlla sp. w instalacjach wodnych obiektów użyteczności publicznej w województwie opolskim w latach 2010-2011, „Przegląd Epidemiologiczny” 2012, 66: 623-628.

3. Ryńska J., Wytyczne projektowania, budowy i eksploatacji instalacji w celu zapobiegania ryzyku rozwoju Legionelli, „Rynek Instalacyjny” 2023, nr 9: 90-104.

4. Wanot B., Krzypkowska A., Legionella – wciąż aktualny problem, „Technologia wody” 5(61): 50-55.

5. Zalecenia dotyczące ponownego otwierania budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego po wydłużonym przestoju lub ograniczonej eksploatacji, w ramach działań zapobiegających zakażeniom bakteriami z rodzaju Legionella https://www.gov.pl/web/gis/zapobieganie-zakazeniom-bakteriami-z-rodzaju-legionella--zalecenia-dotponownego-otwierania-budynkow-uzytecznosci-publicznej-i-zamieszkania-zbiorowego-powydluzonym-przestoju-lub-ograniczonej-eksploatacji2 (dostęp 21.07.2024).

O SGS

Jesteśmy SGS – światowym liderem w dziedzinie badań, inspekcji i certyfikacji. Jesteśmy uznawani za globalny punkt odniesienia w zakresie zrównoważonego rozwoju, jakości oraz rzetelności. Naszych 99 600 pracowników obsługuje sieć 2 600 biur i laboratoriów na całym świecie.