Talk w kosmetykach – czy jest się czego obawiać?

Powszechnie stosowany w kosmetykach do makijażu i do pielęgnacji ciała dzieci oraz dorosłych, ale także w żywności czy lekach. Talk to niezwykle popularna substancja, której wykorzystywanie budzi wiele wątpliwości. Coraz częściej poszukujemy alternatyw, takich jak puder bez talku, by uniknąć potencjalnie negatywnego wpływu na zdrowie. Czy rzeczywiście należy unikać tego składnika? Czy talk jest szkodliwy, a jeśli tak – do jakiego stopnia? O tym opowiadamy w poniższym artykule.

Co to jest talk?

Talk, zwany też czasem francuską kredą, to uwodniony krzemian magnezu, miękki minerał naturalnie występujący w przyrodzie o biało-szarawym zabarwieniu. Zazwyczaj można go znaleźć w skałach, które powstały w temperaturze od 300 do 400 stopni Celsjusza, może być też wynikiem przeobrażenia marmurów dolomitowych bądź skał ultrazasadowych. W Polsce talk można znaleźć w Górach Sowich i w łupkach talkowych w Wieściszowicach. Jednak jego największe źródła znajdują się m.in. w Austrii, Niemczech, Szwajcarii oraz RPA.

Warto podkreślić, że w skład talku mogą wchodzić również inne minerały towarzyszące, takie jak węglan magnezu, węglan wapnia czy też krzemiany glinu i magnezu.

Ponieważ talk jest bardzo miękkim minerałem, do produktów jest dodawany w postaci bardzo drobno zmielonego proszku. Po roztarciu w palcach staje się niemalże przezroczysty. Nie rozpuszcza się w wodzie ani nawet w wysokich stężeniach etanolu, a w dotyku wydaje się lekko tłustawy. To wszystko przekłada się na jego wyjątkowe właściwości, które sprawiają, że jest tak chętnie wykorzystywany.

Talk – zastosowanie

Jakie właściwości wykazuje talk? Minerał ten posiada przede wszystkim właściwości adsorbujące oraz matujące – doskonale pochłania nadmiar wilgoci. Oprócz tego zapewnia poślizg i ochronę przed czynnikami zewnętrznymi. Dlatego też jest powszechnie stosowany w kosmetyce oraz w przemyśle farmaceutycznym.

Bardzo często możemy znaleźć talk w pudrze do twarzy, gdzie ma za zadanie redukować nadmiar sebum. Oprócz tego jest popularnym składnikiem maści czy mydeł, może być stosowany nawet w miejscach, gdzie na ciele wystąpiły odleżyny, odparzenia i podrażnienia.

Najbardziej znanym zastosowaniem talku są kosmetyki dla najmłodszych. Na rynku nie brakuje wszelkiego rodzaju zasypek, proszków i pudrów, ponieważ talk dla dzieci ma za zadanie chronić delikatne części ciała, zapobiegać otarciom i zaczerwienieniom.

Ponadto, dzięki swojej zdolności do redukowania wilgoci, talk możemy znaleźć np. w suchych szamponach, które zmniejszają efekt przetłuszczenia i odświeżają fryzurę bez konieczności mycia. Dodatkowo pochłania zapach potu – stąd jego obecność w składach dezodorantów i antyperspirantów, ale nie tylko. Talk do stóp i obuwia również pozwala na neutralizowanie nieprzyjemnej woni.

W farmaceutyce używa się go do produkcji leków – umożliwia uzyskanie właściwej konsystencji i ma działanie antyzbrylające oraz utwardzające. Dodawany jest też do past, zawiesin i proszków.

Talk – szkodliwość

Kontrowersje związane z działaniem talku sprawiły, że popularność kosmetyków oraz pudrów dla dzieci bez talku znacząco wzrosła w ostatnich latach. Czy rzeczywiście jest to substancja szkodliwa i wobec tego należy unikać stosowania talku do ciała i twarzy?

Przede wszystkim należy zaznaczyć, że gdyby talk wykazywał poważne zagrożenie dla zdrowia, nie byłby dopuszczony jako bezpieczny składnik do produkcji kosmetyków czy leków. Minerał ten był wielokrotnie badany, jest też głównym tematem obszernych materiałów naukowych wykazujących, że nie ma działania mutagennego i nie kumuluje się w organizmie. Nie posiada on też zdolności przenikania do wnętrza skóry ani do struktur biologicznych [1].

Dowodzą tego liczne testy przeprowadzone przez wiarygodne instytucje. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków – znana jako FDA – przyznała talkowi status GRAS w kontekście stosowania w żywności oraz jako barwnik w kosmetykach i lekach. Za bezpieczny uznał go też National Toxicology Program.

Nie oznacza to jednak, że przy stosowaniu talku na odparzenia lub w pudrze do twarzy nie należy zachować ostrożności. Talku nie należy wdychać – wysusza on śluzówkę i uniemożliwia prawidłowe oddychanie, a w skrajnych (i jak dotąd rzadkich) przypadkach może powodować pylicę płuc. Ze względu na swoją miękkość talk jest niestety substancją, która znacząco się pyli, ważne jest zatem korzystanie z niego w sposób rozważny. Na opakowaniach wielu produktów z dodatkiem talku znajdziemy wyraźne ostrzeżenie „Nie wdychać!”, a w przypadku preparatów dla dzieci do 3. roku życia obowiązkowe jest zamieszczenie informacji: „Chronić przed dostaniem się do ust i nosa dziecka”.

Talk – rakotwórczy minerał?

Czy talk jest rakotwórczy? To jedna z głównych obaw osób stosujących produkty z dodatkiem tego składnika. 5 lipca 2024 roku WHO wydało oświadczenie, w którym wskazano talk jako substancję „potencjalnie rakotwórczą” dla ludzi. Jest to wynik testów, które wykazały, że u kobiet stosujących kosmetyki z talkiem do pielęgnacji miejsc intymnych zachorowalność na raka jajników była wyższa. Do podobnych wniosków doszła Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem.

Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że część badaczy oraz innych organizacji nie zgadza się z najnowszym stanowiskiem WHO. Podkreślają, że trudno wskazać mechanizm, który odpowiadałby za szkodliwość talku w kontekście nowotworów jajników. Bez określenia konkretnej przyczyny takiego działania, nie sposób jednoznacznie potwierdzić związku między stosowaniem talku a występowaniem raka.

Talk kosmetyczny a azbest

Główną przyczyną kontrowersji wokół talku są jego powiązania z azbestem. Jeden z rodzajów azbestu, chryzotyl, posiada taką samą nazwę chemiczną jak talk – uwodniony krzemian magnezu. Ich budowa krystaliczna jest jednak zupełnie inna, co decyduje o potencjalnej szkodliwości i właściwościach.

Azbest jest substancją o udowodnionym działaniu rakotwórczym na człowieka. Niestety występuje on naturalnie w przyrodzie, a jego źródła często mieszczą się blisko miejsc pozyskiwania talku. Znamy już przypadki, kiedy talk został w ten sposób zanieczyszczony, co spowodowało, że testy wykryły azbest w kosmetykach – również w tych dla dzieci.

To dlatego z punktu widzenia konsumenta istotne jest wybieranie produktów, których bezpieczeństwo zostało potwierdzone badaniami. Zadaniem producentów kosmetyków jest natomiast zadbanie o jakość w taki sposób, aby dany produkt był nie tylko skuteczny, ale też by nie stwarzał potencjalnego zagrożenia dla zdrowia.

Osoby, którym stosowanie talku do włosów, rąk, miejsc intymnych czy w formie pudru do twarzy wydaje się zbyt ryzykowne, mogą zdecydować się na alternatywę. Na rynku pojawia się coraz więcej kosmetyków bez talku, do produkcji których stosowane są jego zamienniki. Zwykle jest to mąka ryżowa, mąka lub skrobia kukurydziana, a w ostatnim czasie także skrobia pozyskiwana z tapioki.

Talk w kosmetykach – podsumowanie

Popularnie i chętnie stosowany talk to bez wątpienia substancja, której działanie jest poddawane w wątpliwość. W przyszłości możemy się spodziewać kolejnych badań i testów pozwalających na jeszcze lepsze poznanie jego właściwości i określenie, czy i na ile wpływa na zdrowie człowieka.

Jeśli jesteś producentem lub dystrybutorem kosmetyków i chcesz mieć pewność, że produkty, które trafiają na rynek, są w pełni bezpieczne, jako SGS Polska możemy Ci w tym pomóc. Nasze badania kosmetyków są kompleksowe, od badań jakości chemiczno-fizycznej, po określenie zawartości składników aktywnych i wskazanie ewentualnych zanieczyszczeń.

[1] https://www.kosmopedia.org/bezpieczenstwo/czarna-lista-skladnikow-kosmetycznych/talk/.

Bibliografia:

1. Dlaczego azbest jest niebezpieczny dla zdrowia, https://www.gov.pl/web/gis/dlaczego-azbest-jest-niebezpieczny-dla-zdrowia [dostęp: 17.09.2024].
2. Fiume M.M., Boyer I., Bergfeld W.F., Belsito D.V., Hill R.A., Klaassen C.D., Liebler D.C., Marks Jr J.G., Shank R.C., Slaga T.J., Snyder P.W., Andersen F.A., Safety Assessment of Talc as Used in Cosmetics, „International Journal of Toxicology” 2015.
3. https://www.fda.gov/cosmetics/cosmetic-ingredients/talc [dostęp: 19.09.2024].
4. https://www.kosmopedia.org/bezpieczenstwo/czarna-lista-skladnikow-kosmetycznych/talk/ [dostęp: 17.09.2024].
5. Mazurek A., Kozioł A., Zastosowanie związków nieorganicznych w kosmetykach, „Kosmetologia Estetyczna” 2/2017/vol. 6.
6. Rubinowska K., Naturalne surowce pochodzenia roślinnego w kosmetykach do makijażu, od starożytności do współczesności [w:] Wybrane aspekty biokosmetologii, pod red. M. Chwil i B. Denisow, Lublin 2021.
7. Stoiber T., Fitzgerald S., Leiba N.S., Asbestos Contamination in Talc-Based Cosmetics: An Invisible Cancer Risk, „Environmental Health Insights” 2020.

O SGS

Jesteśmy SGS – światowym liderem w dziedzinie badań, inspekcji i certyfikacji. Jesteśmy uznawani za globalny punkt odniesienia w zakresie zrównoważonego rozwoju, jakości oraz rzetelności. Naszych 99 600 pracowników obsługuje sieć 2 600 biur i laboratoriów na całym świecie.